Τον γύρο του διαδικτύου έχει κάνει τις τελευταίες ημέρες το δημοσίευμα της νέας πεζογράφου Ρένας Λούνα σε free press εφημερίδα με τίτλο «Η πατριαρχία δεν φύτρωσε μόνη της: Η «Μεγάλη Χίμαιρα» και οι έμφυλες ταυτότητες».
Η άποψη επικεντρώνεται στο έργο του Μ. Καραγάτση, παρουσιάζοντας αποσπάσματα του έργου του «Μεγάλη Χίμαιρα», ώστε να καταλήξει, υποστηρίζοντας την - διατυπωμένη αρκετές φορές κατά τα άλλα - άποψη, πως η συγγραφική πένα του πεζογράφου του μεσοπολέμου πλέει στα σκοτεινά νερά του σεξισμού και μισογυνισμού, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Η Μεγάλη Χίμαιρα» είναι ένα «πατριαρχικό textbook», «μια σεξιστική παραφωνία, κατασκευασμένη από τσιτάτα μίσους και χριστιανική τιμωρία, δοσμένα στον υπερθετικό βαθμό»
Προτού παρουσιαστεί άλλη μια τοποθέτηση στο φλέγον ζήτημα - αμείωτου ενδιαφέροντος - της επικαιρότητας για το έργο του Καραγάτση, αξίζει να παρατεθεί και μια άλλη κριτική, που παρουσιάζει κοινές παραμέτρους με τη γράφουσα του επίμαχου άρθρου, ως προς τον σχολιασμό της κοσμοθεωρίας του Καραγάτση, που όμως δεν δέχθηκε την ίδια ή έστω αντίστοιχης έντασης κριτική.
Προ μηνών, είχε δημοσιευθεί σε λογοτεχνικό περιοδικό, κείμενο του Κώστα Σπαθαράκη με τίτλο «Εγκλιματισμός στον Μ. Καραγάτση». Μεταξύ άλλων ο γράφων αποσαφηνίζει τη σχέση του λαϊκού αναγνώσματος με τη βιωμένη πραγματικότητα και τις ριζωμένες αντιλήψεις και πώς οι συγγραφείς μιας εποχής αντανακλούν τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και εν γένει τις προσλαμβάνουσες μιας γενιάς.
Απόσπασμα της κριτικής του Κώστα Σπαθαράκη:
«Στις μπακάλικες αυτές διδαχές που μας είναι τόσο οικείες στηρίζεται όλο το ασταθές οικοδόμημα του Καραγάτση: αγοραίος αντιχριστιανισμός, βαθύς αντιδιανοουμενισμός που συνοδεύεται από τη διαρκή επίδειξη μιας αισθητίζουσας πνευματικότητας, αφελής ελληνολατρία, προσκόλληση στις έννοιες της ράτσας και του βιολογικού ντετερμινισμού, μια αγροτικής καταγωγής σκληρότητα πασπαλισμένη με νιτσεϊσμό, χυδαίος φροϋδισμός που απλώς επιβεβαιώνει τις προνεωτερικές έμφυλες αντιλήψεις, απλοϊκός οικονομισμός με μαρξίζουσα φρασεολογία που απλώς νομιμοποιεί την κοινωνική επιβίωση του ισχυρότερου, φασίζων βιταλισμός και αρρενωπή ζωτικότητα έναντι της θηλυκής διανόησης και της ερμαφρόδιτης ηθικής».
Οι αυτόκλητοι σχολιαστές και επικριτές της γράφουσας, δεν είχαν δώσει φαίνεται τόση σημασία στο πρότερο αυτό κείμενο, που εισχωρεί στον πυρήνα της εργογραφίας του Καραγάτση και αποδομεί ένα προς ένα τα κύρια στοιχεία που συνθέτουν του έργο του, όπως επιχείρησε και η Ρένα Λούνα.
Μια μεγάλη μερίδα των φιλολογικών καυγάδων επικεντρώθηκε περισσότερο σε συμπεράσματα όπως το ότι «τον λογοτέχνη τον κρίνεις με την εποχή του» και έσπευσε να ισοπεδώσει την ανάλυση της γράφουσας, ανάγοντας την άποψή της σε άλλο ένα φεμινιστικό ντελίριο, συνδέοντάς την ακροθιγώς με μια «woke κουλτούρα» και φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να αμφισβητούν το πνεύμα και την συγγραφική επάρκεια της.
Όμως ο Καραγάτσης στα γραπτά του αποκρυσταλλώνει πράγματι τη διαμορφωμένη πραγματικότητα μιας εποχής, που δυστυχώς δείχνει να μην βρίσκεται χιλιόμετρα πίσω μας.
Διαφεύγει σε ορισμένους πως τα σπουδαία έργα παραμένουν δημοφιλή και επίκαιρα, όχι γιατί διαβάζονται απλώς από τις επόμενες γενιές, αλλά γιατί κάθε φορά γίνονται αντικείμενο μιας νέας ανάγνωσης, περισσότερο κριτικής και ενεργής, η οποία συμβαδίζει με το σήμερα και αποτελεί προϊόν διανοητικών ζυμώσεων στην αρένα της ανταλλαγής απόψεων.
Οφείλουμε να μην υιοθετούμε μια στείρα και μουσειακή προσέγγιση στα γραπτά, ακόμη κι αν πρόκειται για γραπτά ηχηρών ονομάτων, όπως αυτό του Μ. Καραγάτση.
Γιατί επομένως τροφοδότησε τέτοιο καταιγισμό σχολίων η κριτική σχετικά με το έργο του Καραγάτση από μια αναγνώστριά του; Γιατί αντέδρασαν τόσοι πολλοί στην ανάγνωση της Μεγάλης Χίμαιρας από την νεαρή αρθρογράφισσα και την κριτική που έγραψε για τα όσα αναδύονται από το κείμενο; Εξάλλου, δεν επισημαίνεται πουθενά στο άρθρο της η ανάγκη και το μήνυμα να αμαυρωθεί το πόνημα του Καραγάτση και να διαγραφεί ο ίδιος από τα ιστορικά της ελληνικής πεζογραφίας.
Κάπου στα social media πήρε το μάτι μου ένα σχόλιο χρήστη που υπογράμμιζε πως ο Καραγάτσης δεν χρειάζεται αυτόκλητους ινστρούκτορες για να γίνει κατανοητός και να τον αφήσουμε στην ησυχία του. Και εδώ έρχομαι να σταθώ. Αδιαμφισβήτητα, το συγκεκριμένο έργο δεν είναι κάποιου είδους μανιφέστο και οι αναγνώστες του καταπιάνονται μαζί του κατά το δοκούν.
Μην ξεχνάμε όμως ότι τον 20ο αιώνα, δηλαδή την εποχή του Καραγάτση, είχε ήδη εμφανιστεί το φεμινιστικό κίνημα. Πολλοί της εποχής του τον έχουν κατακρίνει επίσης για το έργο του. Και επανέρχομαι, γιατί οι αποχρώσεις της άποψης της αρθρογράφισσας είναι αυτές που ξεχείλισαν το ποτήρι και έπρεπε η ίδια να δεχθεί κριτικές όπως «Δεν κατάλαβε τίποτα το κορίτσι από το έργο του Καραγάτση;»
Είναι τρομερά δυσοίωνο να αποθαρρύνεται η νέα γενιά από το να τολμά, να κρίνει, ακόμη και να απομυθοποιεί σε ορισμένες περιπτώσεις, όσα δεν επιτρεπόταν κανείς να αγγίξει στο παρελθόν.
«Διαβάζουμε πάντα στο τώρα. Ετσι, άμα κάτι εδώ και τώρα δεν μας αρέσει, για παράδειγμα οι αβαθείς γυναικείοι χαρακτήρες σε κάποιο έργο, δεν θ’ απολογηθούμε κιόλας. Θα πούμε εμείς συγγνώμη που ο τύπος γράφει «μη με χτυπάς τόσο δυνατά, θα με σκοτώσεις και δεν κάνει. Δεν κάνει για σένα»; Δεν θ’ απολογηθούμε που δεν γουστάρουμε να διαβάζουμε τέτοιες φράσεις. Και δεν χρειάζεται κανείς να μας τριβελίζει το μυαλό με την αξία τους σε σχολικές αίθουσες εξόντωσης της χαράς της ανάγνωσης» έγραψε η Βίβιαν Στεργίου παίρνοντας σαφή θέση.
Εν κατακλείδι, ακριβώς επειδή scripta manent, οι προβληματισμοί και οι γόνιμες κριτικές όπως εκφράζονται ακόμη και για τα «ιερά τέρατα» της ελληνικής πεζογραφίας, είναι πάντοτε χρήσιμα και αναπόσπαστα κομμάτια μιας προσωπικής ανάγκης να συνομιλούμε μαζί τους, επανατοποθετώντας έτσι τις ψηφίδες της κοινωνίας που θέλουμε να χτίσουμε σήμερα.
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
