Η Χριστίνα Λαζαρίδου είναι μια 38χρονη Ρομά που ζει στην Αγία Βαρβάρα. Λίγο καιρό πριν, δέχτηκε ένα τηλεφώνημα. Από εκείνο το σημείο και έπειτα, η ζωή της θα άλλαζε. «Με κάλεσε ο πρόεδρος των διαμεσολαβητών και μου είπε για ένα πρόγραμμα που αφορούσε την εκπαίδευση νεαρών γυναικών Ρομά σε θέματα υγείας, πρόληψης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
«Η ιδέα μου άρεσε πολύ, γιατί η εκπαίδευση πάντα ήταν πολύ σημαντική για εμένα, οπότε άρπαξα την ευκαιρία. Είπα στον εαυτό μου να δοκιμάσω και να δω αν μπορώ να τα καταφέρω. Αργότερα, με πήραν τηλέφωνο και μου είπαν πως με επέλεξαν να γίνω μία από τις εκπαιδεύτριες. Κάπως έτσι, άρχισα να διδάσκω τσιγγάνες», λέει στο Reader.
Αφού η ίδια εκπαιδεύτηκε, ξεκίνησε να πηγαίνει σε διάφορους καταυλισμούς Ρομά -από τη Θήβα, το Ζεφύρι και την Αγία Βαρβάρα, μέχρι τη Χαλκίδα και τον Βόλο- ώστε να μεταδώσει αυτή τη γνώση σε νεαρές γυναίκες. Οι γυναίκες συγκεντρώνονταν σε ένα κύκλο και την άκουγαν με προσοχή.
«Πολλές γυναίκες εφάρμοσαν αυτά που τους είπα»
«Έκανα εκπαίδευση στο θέμα διατροφής και καπνίσματος. Βέβαια πρέπει να πούμε πως κάθε κοινότητα έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και σίγουρα οι συνθήκες διαβίωσης διαφέρουν σε κάθε περιοχή. Άρα, είναι διαφορετικό να μιλήσω σε έναν καταυλισμό που είναι αστική περιοχή και οι άνθρωποι έχουν τα απαραίτητα για τη διαβίωσή τους και διαφορετικό να διδάξω σε καταυλισμό που δεν έχουν νερό, ρεύμα ή τον κατάλληλο εξοπλισμό ώστε να αποθηκεύσουν τα τρόφιμά τους ή να ζήσουν όπως πρέπει».
«Εκεί προφανώς δεν μπορούν να γίνουν όλα αποδεκτά, ούτε μπορούν να εφαρμοστούν. Όμως, παρ΄όλα αυτά, μου έκανε εντύπωση ότι οι περισσότερες γυναίκες έδειξαν αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον», λέει η Χριστίνα.
«Μάλιστα έμαθα πως κάποιες γυναίκες εφάρμοσαν πράγματα από αυτά που είπα, οπότε αυτό εμένα μου γεννά προσδοκίες για τα επόμενα βήματα. Πολλές δεν ήξεραν ότι ο καπνός απορροφάται στα ντουβάρια, τους καναπέδες και ό,τι και αν κάνουμε ή όπως και αν πλύνουμε το σπίτι, συνεχίζουν να υπάρχουν μέσα οι χημικές ουσίες που είναι επιβλαβείς».
«Οπότε πλέον πολλές γυναίκες βγάζουν τους άντρες τους έξω και δεν τους αφήνουν να καπνίζουν μέσα στο σπίτι. Εγώ είμαι πολύ ευχαριστημένη από το αποτέλεσμα, μου άρεσε πολύ όλο αυτό, με γέμισε, μου έδωσε τεράστια χαρά το γεγονός ότι έστω και οι μισές γυναίκες μπορεί να με άκουσαν ή να πήραν κάτι».
Κάθε καταυλισμός, άφηνε κάτι μέσα της. Ακόμα θυμάται έντονα την εικόνα ενός παιδιού, που, αντί να παίζει με παιχνίδια, έπαιζε με σωρούς από σκουπίδια που είχε μαζέψει. Επίσης, θυμάται καταυλισμούς να μην έχουν ούτε τα βασικά – αποχεύτεση και τουαλέτες. «Βλέποντας όλα αυτά, απορούσα εάν εμείς μπορούμε να έχουμε απαιτήσεις από αυτούς τους ανθρώπους. Κι όμως, υπάρχει θέληση από την πλευρά των γυναικών να μάθουν, να αλλάξουν και να αποκτήσουν άλλες συνήθειες».
«Οι γυναίκες Ρομά βιώνουν διαρκή περιθωριοποίηση»
Όπως λέει η Χριστίνα, δυστυχώς για τις γυναίκες Ρομά που κάνουν νωρίς παιδιά ή ανήλικους γάμους, η πρόσβαση στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι δύσκολη. «Ο αποκλεισμός και η κοινωνική περιθωριοποίηση είναι καθημερινότητα για τις γυναίκες της κοινότητας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα γυναικών, ακόμα και από το κοντινό μου περιβάλλον, οι οποίες έχουν βιώσει αποκλεισμό».
«Όταν ο περίγυρός τους αντιληφθεί πως μπορεί να έχουν κάποια χαρακτηριστικά στην εμφάνισή τους που παραπέμπουν σε Ρομά, αμέσως τις ρωτάνε εάν είναι τσιγγάνες - και οι περισσότεροι έχουν πρόβλημα με αυτό. Μου έχει συμβεί και εμένα σε δουλειά να με ρωτήσουν εάν είμαι τσιγγάνα, όταν άκουσαν σε ποια περιοχή μένω. Υφίσταται αυτό και είναι πολύ έντονο».
«Δυστυχώς η κοινωνία δεν θα μπορέσει να πάει μπροστά αν δεν εξαλειφθούν όλα αυτά. Είναι τεράστια εμπόδια, τεράστιος στιγματισμός. Δυστυχώς η περιθωριοποίηση αυτή δεν βοηθά κανέναν. Οπότε η αποδοχή, η απασχόληση, η στέγαση, ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων νομίζω πως όλους θα μας βοηθήσουν και όλοι έχουμε δικαίωμα σε αυτά ανεξαρτήτως φυλής και χρώματος. Οι Ρομά δεν είναι μόνο για τα προγράμματα, οι Ρομά είναι άνθρωποι», τονίζει η ίδια.
Μάλιστα, όπως επισημαίνει, «πέρα από την εκπαίδευση, βασικός στόχος είναι τα προγράμματα να έχουν συνέχεια. Δεν μπορούμε να κάνουμε ένα μόνο πρόγραμμα για να νιώσουν αυτοί οι άνθρωποι ότι είναι ένα εκμεταλλεύσιμο αντικείμενο, πρέπει να συνεχίζονται και οι γυναίκες να αποκαθίστανται - είτε εκπαιδευτικά με σπουδές είτε με βοήθεια σε κάποια θέση εργασίας - να τους ανοίγονται πόρτες να ενταχθούν στην κοινωνία».
«Πρέπει να υπάρχουν τέτοιου είδους βοήθειες, δεν μπορούμε να μένουμε σε ένα μεμονωμένο πρόγραμμα. Όλοι θέλουμε ένα κίνητρο». Για εκείνη, όλη αυτή η εμπειρία της ολοκλήρωσης της δικής της εκπαίδευσης και των εκπαιδεύσεων που έκανε μετά σε γυναίκες, διήρκησε ενάμιση χρόνο, όμως της έδωσε πολλά. «Έμαθα, διδάχτηκα έμπρακτα εκεί που πήγα, είδα πώς ζουν αυτοί οι άνθρωποι, γιατί αν δεν το βιώσεις από κοντά, δεν πρόκειται να καταλάβεις».
«Μάθαμε για τα δικαιώματά μας»
Η 17χρονη Ιωάννα Νεοφώτιστου είναι μαθήτρια από τη Χαλκίδα και ήταν ανάμεσα στα κορίτσια ρομά που εκπαιδεύτηκαν. «Η δική μου εκπαίδευση ήταν πάνω στην ενδοοικογενειακή βία και τον κοινωνικό αποκλεισμό, ενώ καλύψαμε και θεματικές που είχαν να κάνουν με το κάπνισμα και τη διατροφή», λέει η ίδια μιλώντας στο Reader.
«Όταν είχαμε κάνει μάθημα, αυτό που αποτυπώθηκε σε εμένα και στις περισσότερες κοπέλες, ήταν για τα δικαιώματά μας. Δεν γνωρίζαμε για τα δικαιώματα που έχουμε ως κοινότητα. Ένα πράγμα που μου έχει μείνει είναι ότι θα πρέπει να μιλάμε αν μας συμβεί το οτιδήποτε. Για παράδειγμα αν πάμε σε μια δουλειά και δεν μας δεχτούν μόνο και μόνο επειδή είμαστε Ρομά, δεν πρέπει να το αφήσουμε έτσι».
Η ίδια αντιλαμβάνεται πως υπάρχει αποκλεισμός, ειδικά σε ό,τι αφορά τις γυναίκες Ρομά. «Οι γυναίκες της κοινότητας το βιώνουν αυτό, γιατί σε οποιαδήποτε δουλειά και αν πάνε, όλοι κοιτάζουν την εμφάνιση. Λόγω του χρώματος στο δέρμα μας που είναι λίγο πιο σκούρο αλλά και του τρόπου ομιλίας μας -γιατί έχουμε διαφορετική εκφορά-, κάποιοι καταλαβαίνουν την καταγωγή μας και αυτόματα μας αποκλείουν».
«Έχουν πολύ συγκεκριμένη εικόνα για τους Ρομά, υπάρχουν συγκεκριμένα στερεότυπα, θεωρούν ότι όλοι φέρονται το ίδιο, ότι όλοι είναι παραβατικοί. Οπότε δεν μας αφήνουν να εξελιχθούμε, μας έχουν βάλει σε ένα κύκλο στερεοτύπων που στοιχειώνουν όλη την κοινότητα».
Όπως λέει η Ιωάννα, «υπήρχαν γυναίκες ρομά που ήθελαν να μάθουν για τα δικαιώματά τους, γιατί ποτέ δεν τους είχε δοθεί η ευκαιρία να βρεθούν σε κάποιο σχολείο ή σε κάποιο χώρο που μπορούσαν να εξελιχθούν και να διδαχθούν πράγματα σχετικά με τον έξω κόσμο. Επίσης επειδή το οικογενειακό και φιλικό μας περιβάλλον γνώριζε ότι κάναμε αυτά τα σεμινάρια, υπήρχε ενδιαφέρον να μάθει τι ακριβώς κάνουμε, οπότε με αυτό τον τρόπο διαδίδαμε και εμείς τη γνώση και εντός της κοινότητας».
«Οι γυναίκες Ρομά έμαθαν για τα δικαιώματά τους»
«Το έργο “Ενδυνάμωση νεαρών γυναικών Ρομά σε θέματα υγείας, πρόληψης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων” υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης το Ινστιτούτο Prolepsis και εταίρο το Εργαστήριο Διαπολιτισμικής Αγωγής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ»
«Επιλέξαμε πέντε περιοχές – Αγία Βαρβάρα, Ζεφύρι, Βόλο, Θήβα και Χαλκίδα – από τις οποίες 67 γυναίκες Ρομά εκπαιδεύτηκαν ως εκπαιδεύτριες, ενώ περισσότερες από 300 γυναίκες κάτω των 25 ετών, συμμετείχαν στις ενημερώσεις μετά», λέει από την πλευρά της η Θεοδώρα Γεωργακοπούλου, διευθύντρια εθνικών προγραμμάτων Ινστιτούτο Prolespsis μιλώντας στο Reader.
«Αρχικά διανείμαμε 99 ερωτηματολόγια και φτιάξαμε ομάδες εστιασμένης συζήτησης -ποιοτική και ποσοτική έρευνα- για να δούμε ποιες θεματικές ενδιαφέρουν τις γυναίκες στους καταυλισμούς. Έπειτα, βάσει των στοιχείων της έρευνας -από την οποία είδαμε και τις συνήθειές τους, από τις διατροφικές μέχρι τις συνήθειες σε θέματα υγείας και πρόληψης αλλά και ό,τι έχει να κάνει με θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων – προέκυψαν οι θεματικές».
Το πρόγραμμα είχε δύο επίπεδα: το πρώτο ήταν να εκπαιδευτούν γυναίκες Ρομά, ώστε να γίνουν οι ίδιες εκπαιδεύτριες στον πληθυσμό - δηλαδή να δράσουν πολλαπλασιαστικά, ενώ σε δεύτερο επίπεδο, μπήκαν ξανά στους πληθυσμούς και άνοιξαν την ενημέρωση αυτή σε περισσότερες γυναίκες.
«Είδαμε πως οι γνώσεις των περισσότερων γυναικών αυξήθηκαν και ότι αρκετές δήλωσαν την πρόθεση να αλλάξουν συνήθειες. Πήγαμε ξανά σε όλες αυτές τις περιοχές και δώσαμε τιμητικό δώρο και μια βεβαίωση παρακολούθησης στις γυναίκες που συμμετείχαν, ενώ μας έδωσαν και εκείνες ένα feedback για το πώς είδαν όλες αυτές τις εκπαιδεύσεις και πώς βίωσαν αυτή τη διαδικασία».
«Χαρακτηριστικά υπήρχε μια νεαρή γυναίκα στον Βόλο που μας είπε ότι από τη στιγμή που μιλήσαμε για το κάπνισμα, έλεγε στον άντρα της να βγει να καπνίσει έξω από το σπίτι, οταν ήταν μέσα τα παιδιά. Επίσης στην περιοχή του Ζεφυρίου, μια κοπέλα μάς μίλησε πολύ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Μάς ανέφερε εν ολίγοις ότι έμαθε για τα δικαιώματά της και τι μπορεί να διεκδικεί και ένιωσε μια συμπερίληψη».
Βέβαια, οι ανάγκες σίγουρα διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, διότι είναι διαφορετικός και ο τρόπος διαβίωσης. «Όμως, αυτό που κρατάμε έιναι κυρίως η πρόθεση ότι θέλουν να αλλάξουν συνήθειες και οι περισσότερες έδειξαν να αυξάνουν τις γνώσεις τους πάνω στις θεματικές που μιλήσαμε», καταλήγει η ίδια.
*Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 15 εκ χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow. Διαβάστε περισσότερα εδώ: www.activecitizensfund.gr
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
