«Αγαπώ τα τσογλάνια και τους χασίκλες, τους κλέφτες, τις πουτάνες, τους ρεμπέτες και τους πούστηδες γιατί μάχονται κάθε μορφή εξουσίας και τους αγαπώ πιο πολύ γιατί τα καταφέρνουν και επιζούν κόντρα στην αστυνομία, κόντρα στον ποινικό νόμο, κόντρα στην απαίσια ηθική των μικροαστών, κόντρα στον φλογερό εαυτό τους».
Αυτός ήταν ο Ηλίας Πετρόπουλος. Αυτό ήταν ο Ηλίας Πετρόπουλος. Ένας συγγραφέας που μιλούσε για όσους βρίσκονταν στα υπόγεια και δήλωνε αμετανόητος αναρχικός. Αυτό που ήταν το έβγαζε στα κείμενα του και για τον λόγο αυτό αγαπήθηκε και μισήθηκε.
Πολλοί λένε πως ο Ηλίας Πετρόπουλος, που γεννήθηκε μια ημέρα σαν σήμερα, ήταν ο Έλληνας Μπουκόφσκι; Σαφέστατα και δεν ήταν. Αν το άκουγε αυτό πιθανότατα θα νευρίαζε. Αρχικά ο Πετρόπουλος θα αντιδρούσε με το «Έλληνας». Η χώρα του (ή καλύτερα η χώρα στην οποία γεννήθηκε) τον κυνήγησε και τον έκανε να ρίξει μαύρη πέτρα πίσω του και να φύγει. Κάτι σαν… απολαυστική αυτοεξορία μακριά από κάθε τι τοξικό. Προτιμούσε να ζει και να δουλεύει σ’ έναν ξένο τόπο, στον δικό του κόσμο των «επιλήψιμων» θεμάτων, των αποβλήτων, του υπόκοσμου, του υπογείου, των αντιεξουσιαστών, αυτών που δε βολεύονται με δότες αλήθειες και «τάξεις».
Επιπλέον, θα τον ενοχλούσε και κάθε σύγκριση με οποιονδήποτε άλλον. Όχι από κάποιου είδους υπεροψία αλλά υπερασπιζόμενος (για μια ακόμα φορά στη ζωή του) την έννοια της διαφορετικότητας με οποία μορφή και αν αυτή έχει.
Το έργο του Ηλία Πετρόπουλου
Ο Ηλίας Πετρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 26 Ιουνίου 1928. Ο πατέρας του σκοτώθηκε στον εμφύλιο. Ήταν αυτός, όμως, που πρόλαβε και τον «έσπρωξε» στον μαγικό κόσμου των βιβλίων. Εκείνος του αγόραζε ποιήματα του Μπωντλαίρ για να τα διαβάζει. Ο Ηλίας Πετρόπουλος τελείωσε νυχτερινό Γυμνάσιο (έπρεπε να δουλεύει ως εργάτης οδοποιίας για να βοηθά στα οικονομικά της οικογένειας). Σπούδασε στη Νομική Σχολή στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Συνειδητά, ωστόσο, δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές του.
Το 1968 κυκλοφόρησε ένα έργο μνημειώδες για τα ελληνικά γράμματα: τα «Ρεμπέτικα Τραγούδια». Ήταν η πρώτη φορά που γραφόταν ένα βιβλίο για τους ανθρώπους του «περιθωρίου και του υποκόσμου», όπως χαρακτηρίζονταν τότε οι ρεμπέτες. Και κάπου εδώ ξεκινάνε τα «τρεξίματα». Για το περιεχόμενο του βιβλίου του καταδικάστηκε σε φυλάκιση 18 μηνών στις φυλακές του Γεντί Κουλέ! «Το βιβλίο μου για τα ρεμπέτικα μου κόστισε μια πεντάμηνη φυλάκιση και ένα ωραίο διαζύγιο. Η φυλακή και το διαζύγιο, μου χάρισαν την ελευθερία μου», έλεγε ο ίδιος.
Και όταν (1972) είχε ξεμπερδέψει από τη φυλακή και από τα «τρεξίματα», τι έκανε; Εξέδωσε τα «Καλιαρντά», μια πρωτοποριακή γλωσσολογική έρευνα για το λεξιλόγιο των ομοφυλοφίλων. Και βέβαια φυλακίστηκε ξανά! Στη «στενή» επειδή έγραφε συνέχεια, πολλοί συγκρατούμενοι τον είχαν για ρουφιάνο. Τότε γνώρισε και τον Νίκο Κοεμτζή. Στην αρχή, η σχέση τους ήταν κάκιστη. Τσακωνόντουσαν διαρκώς. Με τον καιρό, όμως, ήρθαν πιο κοντά και έγιναν καλοί φίλοι. «Προτιμώ έναν γνήσιο δολοφόνο από έναν επιτυχημένο γιατρό. Το ότι ένας δολοφόνος μπορεί, ταυτόχρονα, να ’ναι ένας γλυκύτατος άνθρωπος είναι γνωστόν τουλάχιστον από την εποχή που ο Ντοστογιέβσκι εδημοσίευσε το Έγκλημα και Τιμωρία. Η αστική κοινωνία αυτοθαυμάζεται. Ο δολοφόνος, ο πούστης, ο κλέφτης, η πουτάνα, σπάνε τον καθρέφτη» έλεγε ο Πετρόπουλος.
Όταν βγήκε από τη φυλακή, το πήρε απόφαση και έφυγε για το Παρίσι όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα και σπούδασε τουρκολογία. Από εκεί και πέρα – ας πούμε – πως τα πράγματα πήραν τον δρόμο τους. Ο Ηλίας Πετρόπουλος έκανε αυτό που ήξερε καλά (να γράφει) και το ελληνικό κράτος, επίσης, αυτό που ξέρει καλά (να τον καταδιώκει).
Βιβλία, όπως «Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη», που εκδόθηκε το 1979 από τον εκδοτικό οίκο «Νεφέλη», «Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι» (1979 ), «Το μπουρδέλο» (1980), «Θεσσαλονίκη η μνήμη μιας πόλης» (1982) και «Η φουστανέλα» (1993) (ένα έργο στο οποίο κατηγορεί το ελληνικό κράτος ότι οικειοποιήθηκε την εθνική φορεσιά της Αλβανίας) άφησαν το βαθύ αποτύπωμα του Ηλία Πετρόπουλου στα ελληνικά γράμματα. Τελευταίο βιβλίο του συγγραφέα ήταν «Ο κουραδοκόφτης».
Ο Ηλίας Πετρόπουλος είχε εκδώσει και ποιητικές συλλογές, με τελευταία «Ποτέ και τίποτα» (1993).
Το κυνήγι από το κράτος και το ιδιαίτερο τέλος
Τι ακριβώς ήταν ο Ηλίας Πετρόπουλος; Λαογράφος, ποιητής, πεζογράφος, μελετητής των εικαστικών τεχνών, του Καραγκιόζη και της γελοιογραφίας, ενδυματολόγος, μεταφραστής, βιογράφος, γλωσσολόγος, φωτογράφος, εικονογράφος και ερευνητής του ρεμπέτικου. Μα πάνω απ όλα ήταν ένας ανένταχτος άνθρωπος που έγραφε για τον υπόκοσμο, τη φυλακή, την πορνεία και τη σεξουαλικότητα.
Με τον τρόπο γραφής και το ύφος του ο Πετρόπουλος κατάφερε να αφήσει την πύρινη σφραγίδα του στα ελληνικά γράμματα και να «γεννήσει» τη δική του σχολή.
Το έργο του είναι ανεκτίμητης αξίας. Η γλώσσα που χρησιμοποιούσε σκληρή και κοφτερή σαν το πιο ακονισμένο στιλέτο. Έγραψε ότι ο Ελ Γκρέκο ήταν Εβραίος, ο Σολωμός ομοφυλόφιλος και ότι ο Εμπειρίκος φωτογράφιζε αιδοία και για κάτι τέτοια κυνηγήθηκε όσο λίγοι, από το επίσημο κράτος, τη δικαιοσύνη, την εκκλησία, τους πανεπιστημιακούς. Πολέμησε το κατεστημένο με πάθος και καταδικάστηκε ως πορνογράφος. Αλλά την «ζημιά» του την έκανε.
Έζησε τη ζωή του έντονα, ελεύθερα και παθιασμένα ως το τέλος. Άλλωστε όπως είχε γράψει και ο ίδιος «την ηδονή τη γεύεσαι. Δεν την αποστηθίζεις σαν τα τσιτάτα του Μαρξ».
Ο Ηλίας Πετρόπουλος καταδικάστηκε τέσσερις φορές από τα ελληνικά δικαστήρια για τον αναρχικό χαρακτήρα των γραπτών του, εκ των οποίων τις τρεις κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και αφορούσαν τα βιβλία του, «Ρεμπέτικα Τραγούδια», «Καλιαρντά» και «Σώμα», για τα οποία καταδικάστηκε ερήμην.
Η τέταρτη που ήταν και σε περίοδο αστικής δημοκρατίας, ήταν τον Απρίλιο του 1980. Ο Πετρόπουλος, καταδικάστηκε από τα ελληνικά δικαστήρια εξαιτίας του βιβλίου του, «Εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη». Οι κατηγορίες οι οποίες του αποδόθηκαν ήταν «καθύβριση θρησκεύματος», «άσεμνο δημοσίευμα» και «περιύβριση εκκλησιαστικής, δικαστικής αρχής, Αστυνομίας και υπουργείου Δικαιοσύνης».
Αντισυμβατικό πνεύμα, μονίμως περιπαικτική και αυτοσαρκαστική διάθεση, βωμολοχία, η αγάπη του για το κοινωνικό περιθώριο, ήταν μερικά μόνο από τα βασικά του γνωρίσματα.
Ο Πετρόπουλος, ωστόσο, έκανε και λάθη. Πολλά από αυτά, τα αναγνώρισε και ο ίδιος χρόνια αργότερα. Για παράδειγμα, σε συνέντευξή που είχε δώσει είχε παραδεχθεί πως στη συλλογή κειμένων με τίτλο «Ο κουραδοκόφτης», πολλά πρόσωπα της πολιτικής ζωής, διανοούμενοι, καλλιτέχνες δημοσιογράφοι και άλλοι είχαν μπει στο στόχαστρό του με μειωτικούς και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς, και αυτό ήταν κάτι που ήταν λάθος.
Το ίδιο είχε παραδεχθεί και για την περίπτωση του αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ, Άρη Βελουχιώτη, τον οποίο προσπάθησε χωρίς στοιχεία και αποδείξεις να τον αμαυρώσει, χρησιμοποιώντας χαρακτηρισμούς και υιοθετώντας στοιχεία από βιβλίο ακροδεξιού συγγραφέα, που ο ίδιος χαρακτήριζε «φασιστικό προχειρογράφημα».
Παρ όλα αυτά ο Πετρόπουλος δεν είχε μόνο άσχημα να πει. Είχε και καλά. Όπως τότε που τον ρώτησαν γιατί έριξε μαύρη πέτρα πίσω του και έφυγε από την Ελλάδα για να εγκατασταθεί μόνιμα στο Παρίσι. Είχε πει πως, πλέον, όλα είχαν βαλτώσει και τίποτα δεν είναι όπως τη δική του εποχή. «Τότε ιδιαίτερα από το 1955 ως το 1965, ζήσαμε μια αναγέννηση, πνευματική και καλλιτεχνική. Πού είναι οι διάδοχοι του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκη, του Σαββόπουλου, του Ταχτσή, του Βασιλικού, του Μυταρά, του Φασιανού, του Τσόκλη, για ν’ αναφέρω μερικούς. Δεν έχει σημασία αν μας αρέσουν ή όχι. Σημασία έχει ότι όλοι αυτοί εμφανίστηκαν σαν μια λάβα ενός ηφαιστείου» είχε πει.
Ύστερα από δύο χρόνια μάχης με τον καρκίνο, ο Ηλίας Πετρόπουλος άφησε την τελευταία του πνοή σε νοσοκομείο των Παρισίων στις 3 Σεπτεμβρίου του 2003. Διαχειριστή της διαθήκης του είχε ορίσει τον Βασίλη Βασιλικό τον οποίο επιφόρτισε με ένα εξαιρετικά δύσκολο και βαρύ έργο. «Να κάψεις το κουφάρι μου και να ρίξεις τις στάχτες στον υπόνομο. Τέτοια είναι η διαθήκη μου»!
Ακολουθήστε το Reader.gr στα Google News για να είστε πάντα ενημερωμένοι για όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
